"Nazywają mnie Ubik, ale nie to jest moje imię."

Philipa K. Dicka znają wszyscy nieco bardziej zorientowani fani książkowego i filmowego sf. Również w ostatnim swoim wpisie Sławek szczegółowo opisał jego najbardziej znaną powieść i jej (świetną) ekranizację. Przyznam bez bicia - nigdy nie dorwałem się do "Czy androidy śnią o elektronicznych owocach?", ale mam szczery zamiar nadrobić zaległości - po przebiciu się przez stertę książek, które w pierwszej kolejności muszę przeczytać (bo terminy biblioteczne gonią). Znalazłem za to inną - nigdy nie zekranizowaną, trudną i kontrowersyjną. Ale też uznaną za magnum opus Dicka, i jedną z najlepszych powieści wszech czasów. Czy zasłużenie?
"Ubik". Czym jest Ubik? Do dziś głowią się nad tym rozmaici interpretatorzy, i zdaje się, że nigdy nie poznamy wyczerpującej odpowiedzi (zwłaszcza że sam autor tego nie wiedział, do czego zresztą się przyznał). Fabuła tej napisanej w 1969 roku powieści toczy się w czasach, gdy loty na księżyc są równie powszechne, co dajmy na to wyjazd nad morze, zdolności telepatyczne zaś stały się komercyjną usługą - istnieją firmy zatrudniające telepatów, jasnowidzów i antytelepatów. Gdy dodamy do tego takie smaczki jak konieczność płacenia za tak prozaiczne czynności jak np. skorzystanie z drzwi wejściowych (bądź, cytując znany kabaret, wejściowo-wyjściowych) czy z lodówki - robi się ciekawie. Ale to dopiero tło właściwej historii grupy tzw. inercjałów, czyli specjalistów od zakłócania pracy telepatom i jasnowidzom (których działalność narusza obywatelskie prawo do prywatności), która po tragicznym wypadku zaczyna doświadczać niewytłumaczalnych wydarzeń.

Powiem tak - ta powieść to niesamowity koktajl rewelacyjnych pomysłów, subtelnych nawiązań, sporej dawki rozważań o naturze rzeczywistości i rozwiązań wykraczających poza ramy science-fiction (i w zasadzie niemieszczących się w żadnym konkretnym gatunku). Interpretacji jest tyle, że należy dziękować niebiosom, iż to dzieło nigdy nie trafiło na listę lektur szkolnych. Zapomnijcie o "Matriksie". Tutaj postaci nie mogą być pewne niczego - czy żyją, czy zmierzają ku śmierci; czy to, co widzą, jest prawdą, czy tylko wytworem wyobraźni ludzkiego umysłu; czy wydarzenia, które mają miejsce, są częścią wielkiego planu, czy niewidoczne siły kierują nimi tak, aby osiągnąć oczekiwany rezultat... Pytania te nabierają szczególnego kontekstu, gdy weźmiemy pod uwagę osobowość autora - cierpiał on na taką mnogość chorób i zaburzeń psychicznych, że mógłby obdzielić całą poczekalnię w psychiatryku. Poczynając od paranoi i manii prześladowczej (uważał, że Lem to głęboko zakonspirowana komórka KGB), przez klaustrofobię i agorafobię (nie pytajcie mnie, jak musiał się czuć, gdy dręczyły go obie naraz), aż do schizofrenii. Ta powieść najpełniej oddaje głębię przemyśleń i zainteresowań, jak również poglądy autora.

 Szef firmy antytelepatycznej, Runciter, zbiera grupę dwunastu specjalistów, a niedługo później... ginie (choć czy na pewno?). Brzmi znajomo? Podkreślają to słowa ”On oddał swoje życie, żeby ocalić nas” jednego z członków ekipy. Później, gdy rzeczywistość wokół zaczyna się rozpadać (niekiedy bardzo dosłownie), jedynym ratunkiem dla owych dwunastu jest... tajemnicza substancja, tytułowy Ubik, którą podsuwa... Runciter. Ubik ma różną postać - napoju, jedzenia, lekarstwa na niestrawność... "Bierzcie i jedzcie z tego wszyscy" - wprawdzie cytat ten nie pada w samej powieści, to niekiedy sam się nasuwa podczas lektury.

Mało? Pójdźmy w innym kierunku. Mamy nawiązanie do Platona - przedmioty w "zaburzonej" rzeczywistości przekształcają się z postaci skomplikowanych i zaawansowanych do pierwotnych, najprostszych. Niektórzy dostrzegą też realizację "mózgu w naczyniu" - eksperymentu filozoficzno-naukowego, polegającego na podłączeniu mózgu do aparatury stymulującej odbieranie bodźców i tworzącej iluzję rzeczywistości (vide "Matrix" czy "Incepcja"). Każdy wyciągnie z lektury co innego, interpretacji jest o wiele, wiele więcej.

"Ubik" to dzieło sztuki, jedna z najlepszych powieści, jakie kiedykolwiek czytałem. Za parę lat znów do niej wrócę - i wtedy pewnie odnajdę w niej kolejne warstwy. Ponoć robią na jej podstawie film, który ma mieć premierę w 2015. Już sama data jest OGROMNYM aktem odwagi (jako że oznacza to finansową rywalizację z nowymi "Gwiezdnymi wojnami", "Avengers 2" i kilkunastoma innymi bardzo oczekiwanymi sequelami), a porywanie się na adaptację tej powieści - jeszcze większym. Bo będzie albo doskonale, albo tragicznie. Nie przewiduję stanów pośrednich. Warto jednak już teraz zapoznać się z Ubikiem - bo pomijając już wszystkie warstwy interpretacyjne, to się po prostu świetnie czyta. Wciąga jak mało co. Polecam.